- 2019 жылдың қаржылық нәтижелері қандай? 2019 жылы және ағымдағы жылдың алғашқы сегіз айында қанша трансформатор өндірілді?
- AsiaTrafo өз жұмысын 2019 жылдың екінші жартысына жақын бастады. 2019 жылдың алты айындағы іс-шаралардың нәтижелері бойынша серіктестіктің жылдық жалпы табысы 5,5 млрд теңгені құрады. 2019 жылы зауыт 29 жабдық шығарды және өткен жылы оның 23-ін жүзеге асырылды. Алты реактор бізде орналасқан және объектіні тапсырыс берушіден жабдықты орнату және қосу үшін дайын болуын күтуде. 2020 жылдың алғашқы сегіз айында 32 трансформаторға келісімшарттар жасалды. Олардың тоғызы дайындалып, жөнелтілді, қалғандары да жұмыс үстінде.
- Осы жылы қанша трансформатор іске асырылды?
- Осы жылы 32 трансформаторды жеткізуге келісім-шарт жасалды. Оның ішінде тоғыз трансформатор дайындалып, тапсырыс берушіге жөнелтілді. Сондай-ақ осы жылы біз Тәжікстанның Ұлттық Электржелілік операторы "Барки Точик" ААХК атына күштік трансформаторды жеткізуге арналған алғашқы экспорттық келісімшартқа қол қойдық. Олар бізге электр желілерін сеніп тапсырды, сондықтан бұл біз үшін алғашқы экспорттық қарлығашымыз. Келісімшарт жасалды, төлем өтті және біз трансформатор өндірісіне кірістік.
- Жобаны жүзеге асыруда компания қандай қиындықтарға тап болды? Оларды қалай жеңдіңіз?
- Орта Азияда баламасы жоқ, техникалық және технологиялық жағынан күрделі нысан болып табылатын кернеуі 110-220 кВ трансформаторлар өндіру зауытын салу жобасының шеңберінде кез келген жаңа жобадағыдай алуан түрлі қиындықтар туындады. Тіпті ең ойластырылған жобалар да, оларды іске асыру барысында түрлі қиындықтармен таң қалдыруы мүмкін екенін мойындауымыз керек. Мұндағы ең бастысы - команданың үйлесімді жұмысы және әр қатысушының жұмысқа жауапкершілікпен қарауы. Alageum Electric компаниясының мамандар тобы Қазақстанның Даму Банкімен бірге жобаны жүзеге асыру барысында өздерінің кәсіби шеберліктері мен жауапкершіліктерін көрсетті.
Жоба іске асырылғаннан кейін зауыт құрылысы кезіндегіден гөрі көп мәселелер туындады. Мәселелердің бірі - толықтай әділ бәсекелестіктің болмауы. Alageum Electric компаниялар тобы Қазақстанда 20 жылдан астам уақыт ішінде электромашина құрау мен трансформаторлық техниканы қалпына келтірумен айналысады. Alageum Electric компаниясының құрамына кіретін Кентау трансформаторлық зауыты трансформаторларды 60 жылдан аса өндіреді. Осы кезенде біз бәрін көрдік. Егер 6-10 кВ кернеу класстарында біз қолдан жасалған трансформаторларды қолмен жөндеу әдісімен ұйымдастырған және оларды жаңа кәсіпорындар ретінде берген, өндіруші сертификаттарын немесе қазақстандық қамту үлесі 50%-дан жоғары СТ-КZ сертификаттарын алған жалған кәсіпорындармен жоспарлы түрде күрестік. Бірақ бұл біз өндіріп отырған әлдеқайда жоғары кластағы өнімдерге қатысты болғанда, бұл наразылық тудырмауы мүмкін емес. Кернеуі 110 кВ және одан жоғары кластағы трансформаторларды өндіру және шығару өте жауапты жұмыс. Оның артында орасан зор еңбек пен ресурстар тұр. Біз ҚДБ, ҚДБ-Лизингтің көмегі мен қолдауының арқасында суперзаманауи зауыт салдық. Біз өз жетекшілерімізді өсіреміз, дайындаймыз, кешегі мектеп оқушыларын жұмыс жасау және нарықта салауатты бәсекелестік қалыптастыру үшін инженерлік мамандықтарға оқытамыз. Біздің кәсіпорында 250 адам жұмыс орындарымен қамтамасыз етілген, ал жоспарлы қуатқа шыққан кезде біз 300-ден астам адамды жұмыспен қамтамасыз ете аламыз. Яғни, біз үлкен жұмыс атқарамыз, ал басқа біреулер оңай жолмен жүреді. Жалған өндірушілер шетелден арзан өнімді сатып алып, өзіне қазақстандық қамту үлесі жоғары жалған сертификаттарды ресімдеп, қазақстандық инфрақұрылым объектілеріне жеткізу конкурстарына қатысады және ұтады.
Тағы бір мәселе - отандық тауар өндірушілерді қолдау. Мысалы, өз өнімдерін шетелге экспорттай отырып, біз басқа елдердің өз нарықтарын, біз сияқты экспорттаушылардан, өз компаниялары үшін жеңілдік жағдайларын жасау арқылы қалай қорғайтынын көреміз. Сатып алу конкурстары шеңберінде, іріктеу кезінде олар өз еліндегі жеткізушілерге 20%-ға дейін жеңілдіктер береді. Өкінішке орай, бізде бұл жоқ.
Сондай-ақ, жаңартылатын энергия көздері (ЖЭК) төңірегіндегі жағдай жарықтандыруды қажет етуі мүмкін. ЖЭК жобаларына көбінесе жобалау институттары шетелдік өнімдерді салады, олар біздің де елімізде өндіріледі. Бұл біріншісі.
Екіншісі. Мүмкін, ЖЭК негізінде қосалқы станцияларды салу бойынша міндеттемелерді өзіне алатын инвесторларға қойылатын талаптарды немесе ұсынымдарды қайта қарау қажет. Көбінесе шетелдік капиталы бар инвестор компаниялары ең төменгі тарифтерді ұсына отырып, конкурстарға қатысады. Бұл жобаның өтелу мерзіміне әсер етуі тиіс сияқты, бірақ көбінесе жобаның құнын үнемдеу міндеттемесі жабдықты жеткізушілерге жүктеледі. ЖЭК жобасының шеңберінде қатысатын отандық өндіруші ретінде біз үшін қандай да бір жеңілдіктердің жоқтығын ескере отырып, біз, импорттаушы елдің қолдауы бар импорттық өніммен бәсекелесуге мәжбүрміз. Басқаша айтқанда, шетелдік инвестор қазақстандық ЖЭК жобасына қатыса отырып, өз елінен өнімді сатып алады. Осылай, қазақстандық тауар өндіруші жұмыссыз қалады, өйткені оның бағасы олармен салыстырғанда бәсекеге қабілетті емес. Бұл ретте инвестор қазақстандық өнімді пайдалану қажеттілігінен ешқандай ауыртпалық туындамайды. Біздің ойымызша, елімізде жүзеге асырылып жатқан осындай басым бағыттарда инвесторлар үшін жергілікті өндіріс өнімдерін пайдалану туралы талап қою қажет.
- Бұл ЖЭК жобалары шеңберінде жүзеге асырылады, егер инвестор жабдықты Қазақстаннан емес, өзінің немесе үшінші бір елден сатып алса, онда үкімет өз өнімдерінің экспортын қолдайды. Сірә, экспорттау кезінде қандай да бір жеңілдіктер бар шығар…
- Әрине. Бұл ретте шетелдік инвестициялармен ЖЭК жобасына қатысу үшін бізге әлдеқайда күрделі жағдайлар қойылады. Біз олардың төмен бағаларымен бәсекелесуге мәжбүрміз. Сонымен бірге бізде мұндай жобаларға қатысу үшін ешқандай қолдау жоқ. Бізде біз қатысқан осындай бірнеше сәт бар, және қазіргі уақытта инвестор біздің отандық өнімді неге жоспарламайды, тіпті қарастырмайды және бұл тұрғыда мемлекет тарапынан ешқандай қолдау жоқ екендігі туралы тергеу жүріп жатыр. Біздің ойымызша, мұны түзету керек.
- Шығарылатын өнімнің қандай үлесін экспортқа шығару жоспарланып отыр, ал қайсысы елдің ішкі қажеттілігін жабуға жұмсалады?
- AsiaTrafo шығарған трансформаторлар - бұл жоғары кәсіби шеберлікті қажет ететін жоғары технологиялық, күрделі өнім. Alageum Electric компаниясы біздің өніміміз тек Орталық Азияда ғана емес, әлемде де басқа зауыттардың ұқсас өнімінен еш кем түспейтінін тәжірибеде үнемі дәлелдейді, себебі технологиялар және өндірісі әлемдік стандарт деңгейінде. Тамыз айында біз өнімді шетелдік желілерге жеткізуге арналған алғашқы экспорттық келісім-шарт жасадық. Қазіргі уақытта Ресей, Қырғызстан және Өзбекстанның электр желілерінде біздің өнімді пайдалану бойынша келіссөздер жүргізілуде. Қазір барлық өнімдер елдің ішкі қажеттіліктерін жабуға бағытталған.
- Компания өнімді экспорттауда қандай қиындықтарға тап болады, оларды қалай жеңуге болады? Alageum Electric компаниялар тобында сату жүріп жатыр ма немесе оның әрбір еншілес компаниясы мұны өз күшімен істеп жатыр ма?
- Біз Ресейде өте кең дилерлік желі құрдық, сондай-ақ Тәжікстанда өкілдіктеріміз бар, Қырғызстанда еншілес компаниямыз бар. Біздің әр елде серіктестеріміз бар және біз олар арқылы сату жүйесін құрдық. Мысалы, Ресейдегі дилерлік желі шамамен сегіз жыл бойы салынған. Логистикамен байланысты шығындар есебінен қалыптасатын өнімге бәсекеге қабілетті баға мәселесінен басқа, біз өнімге деген сенім мәселесіне тап болдық. AsiaTrafo, сөзсіз, заманауи, энергия үнемдейтін, күш трансформаторларын өндірудің ең озық технологиялары бар жаңа зауыт. Бірақ бұл шетелдік клиентті сендіру үшін жеткіліксіз. Машина жасау объектілерінде табысты өткізілген және пайдаланылатын референц-парақ қажет. Біз қазір ішкі нарыққа өнімдерді жеткізіп, қазір жұмыс істеп тұрған трансформаторлардың тізімін құрумен айналысып жатырмыз.
- Сіздің компанияңыздың өнімдерін кім сатып алады?
- 110 кВ кернеу класы, әрине, өндірістік масштабтағы тұтынушы: зауыттар, өнеркәсіптік кәсіпорындар. 220 кВ-бұл электр энергиясын транзиттеуге және сатуға мамандандырылған, аймақтық және ұлттық масштабтағы электр желілері. Біздің аналогымыз-KEGOC. Осындай электржелілік компаниялар шетелде де бар. Біздің негізгі тұтынушымыз - бұл электр энергиясының транзиті және сатуымен айналысатын компаниялар.
- Компания өзінің жобалық қуатына қашан жетуді жоспарлайды және жобалық қуаты қанша құрайды?
- Зауыт қосымша кептіру пешін орнатуды күтіп отыр және шын мәнінде зауыттың өндірістік қуаты жобалық деңгейге сәйкес келеді деп болжауға болады. Қарапайым сөзбен айтқанда, тапсырыс беру кезінде біз жылына 12 000 МВА шығара аламыз. 2019 жылы 6 ай ішінде біз 1 400 МВА өнім өндірдік.
- Компания шығаратын трансформаторлардың ішкі қажеттілігі қандай? Ескі трансформаторларды ауыстыру және компания өндіретін трансформаторлар қажет болатын жаңа қондырғылар салу қажеттілігін ескере отырып, Қазақстанда трансформаторларға қандай қажеттілік болады?
- ГОСТ бойынша күштік трансформаторлардың қызмет ету мерзімі 30 жылдан аспайды. Қосалқы станциялардағы және оларда пайдалануға берілген трансформаторлардың осы ағымдағы жағдайы нашар. Өнімнің үлкен үлесі 35 жылдан астам уақыт бойы пайдаланылып келеді. Бұл желілердің энергия тиімділігіне әсер етеді, үлкен шығындар жеткізілетін энергияның сапасына әсерін тигізеді. Материалдардың оқшаулағыш қасиеттері жоғалады, бұл бір күні апатқа әкелетіні сөзсіз. Атом, энергетика және қолжетімді кең жолақты интернет дәуірінде электр қуатынсыз қалу мүмкіндігі кез-келген компания үшін айтарлықтай тәуекелдер тудыруы мүмкін. Жоғары бәсекелестік жағдайындағы нарықтық өзара қарым-қатынастар кезінде осы электр желілерімен жұмыс жасайтын кез-келген ірі кәсіпорынның тоқтап қалуы трансформаторларды ауыстырудан гөрі айтарлықтай қаржылық шығындарға және жоғалған мүмкіндіктерге әкеледі. Біздің есептеулеріміз бойынша, алдағы үш-бес жылда барлығы 9,5 ГВА трансформаторлық жабдықты ауыстыру қажет болады. Мысал ретінде біз тек трансформаторларды қолданатын KEGOC электр желісін алдық. Егер бізге сенім артылса, жұмыс жеткілікті болады.
- Сіздің Қазақстанның Даму Банкімен ынтымақтастығыңыз бірнеше жылға созылады, өз жобаларыңызды қаржыландыру үшін неліктен ҚДБ-ны таңдайсыз?
- Asia Trafo жобасы Индустриалды-инновациялық дамудың мемлекеттік бағдарламасы және «Бизнестің жол картасы-2020» аясында қаржыландырылды. Республика үшін бірегей зауыттың құрылысын 2017 жылы бастадық. Жобаның жалпы құны шамамен 19,1 млрд теңгені құрады, оның 8,6 млрд теңгесін Қазақстанның Даму Банкі («Бәйтерек» холдингінің еншілес ұйымы) 12 жыл мерзімге қарыз түрінде берді. Банк құрылымына кіретін ҚДБ-Лизинг өз кезегінде 5,9 млрд теңге сомаға қаржыландыру ұсынды. Осы қаржы институттарының қолдауымен заманауи зауыт салынды, сондай-ақ трансформатор жасау саласында жоғары технологиялық жабдықтар сатып алынды. ҚДБ және ҚДБ-Лизинг - Alageum Electric компаниялар тобы серіктестігі барысында өзін сенімді клиент, ұзақ мерзімді келешегі бар кәсіпкер ретінде танытты деп сенеміз.
