Түркия мен Қазақстан да осы мүмкіндікті пайдалануға ниетті, өйткені бізді 29 жылға созылған тығыз серіктестік қарым-қатынастар біріктіреді. Анкара мен Нұр-сұлтанның өзара қарым – қатынастарының жаңартылған стратегиясында негізгі рөлді өнеркәсіп және инфрақұрылым саласындағы жобаларды қаржыландыруды қамтамасыз ететін және ірі инфрақұрылымдық, сондай-ақ жеке сектор мен ҚР Үкіметі үшін индустриялық жобаларды бағалау және құрылымдау бойынша жетекші орын алатын қазақстандық ірі қаржы институттарының бірі-Қазақстанның Даму Банкі (ҚДБ, «Бәйтерек» холдингінің еншілес құрылымы) атқара алады.
Түркия экономикасы халықаралық қатынастардың беделді қатысушысы мәртебесіне ие және ғылыми және техникалық дамуда сөзсіз көшбасшы болып табылатын ірі әлемдік экономикалардың бірі. 29 жыл бойы Түркия Қазақстанмен саяси ғана емес, экономикалық, сауда және мәдени салаларда да достық серіктестік қатынастарды белсенді түрде қолдап келеді. Дегенмен, елдеріміздің ынтымақтастық локомотиві және драйвері сауда-экономикалық өзара іс-қимыл болып қала береді. Түркия Қазақстанның негізгі сауда серіктестері болып табылатын 10 елдің қатарында. ҚР мен ТР арасындағы тауар айналымы 2019 жылдың қорытындысы бойынша $3 млрд-тан асты, 2020 жылдың 8 айында екіжақты сауда өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 1,4% - ға өсіп, $2,1 млрд құрады. Ресми мәліметтер бойынша, ҚР Тәуелсіздік жылдарында Түркиядан Қазақстанға тікелей инвестициялар ағыны $3,7 млрд-тан астам соманы құрады.
Түркияның қазақстандық өндіріс өнімдеріне (бидай, мыс, газ, мұнай, алюминий, мырыш және т. б.) үлкен қызығушылығын ескере отырып, Қазақстанның Даму Банкі өнеркәсіп және инфрақұрылым саласындағы жобаларды қаржыландыруды қамтамасыз ететін мамандандырылған мемлекеттік даму институты бола отырып, коронавирус дәуірінен кейінгі кезеңде Анкара мен Нұр-сұлтан арасындағы іскерлік белсенділікті жандандырудың кілті болып табылады.
Орталық Азия өңіріндегі ірі қаржы институттарының бірі болып табылатын Қазақстанның Даму Банкі 2020 жылы қазақстандық өңдеу өнеркәсібі мен инфрақұрылымға 506,2 млрд теңге инвестициялады. Әлемдік сауда мен экономиканы құлдыратқан Covid-19 пандемиясына қарамастан, Даму банкі коронадағдарыс кезеңінде қаржылық тұтастық пен тұрақтылықты сақтай алды. Өткен жылы ҚДБ 9 жобаны пайдалануға енгізді және түрік серіктестерінің қатысуымен кәсіпорындарды қоса алғанда, елдің әртүрлі өңірлерінде жоғары әлеуметтік және экономикалық тартымдылығы бар 34 ірі жобаны қаржыландырды. Мәселен, Маңғыстау облысындағы «Aktau Resort Hotel» көпфункционалды қонақ үй-туристік кешенінің бірінші кезегін іске қосу және Түркістан облысындағы «Керуен-Сарай» көпфункционалды туристік кешенінің құрылысы.
2001 жылы Тұңғыш Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың Жарлығымен құрылған Даму банкінің миссиясы елдің шикізаттық емес секторына инвестицияларды жүзеге асыру арқылы ұлттық экономиканың орнықты дамуына белсенді атсалысу болып табылады. 20 жылдық қызметінде ҚДБ 4,6 трлн теңге сомасына меншікті қатысуымен жалпы құны 9,7 трлн теңге болатын 150-ге жуық инвестициялық жобаны, сондай-ақ мұнай өңдеу мен мұнай химиясын, энергетиканы, көлік пен логистиканы, сондай-ақ өнеркәсіп өндірісі мен тамақ өнеркәсібін қоса алғанда, түрлі салаларда 0,51 трлн теңге сомасына 105 экспорттық операцияны мақұлдап, қаржыландырып келеді. ҚДБ-ның қаржылық қолдауының арқасында 120-дан астам инвестициялық жобаның өндірістік қуаты іске қосылып, нәтижесінде 30,16 мыңға жуық тұрақты жұмыс орны құрылды.
«Өткен жылы біз рекордтық көрсеткішке қол жеткізіп, ҚДБ тарихында өңдеу өнеркәсібі мен инфрақұрылымға инвестициялардың ең көп көлемін тіркедік. Ағымдағы жылдың қаңтарына қарай Банктің кредиттік қоржынының жалпы көлемі 14,3% - ға ұлғайып, 1 трлн 974 млрд теңгеге жетті, ал ел экономикасы өткен жылы тоғыз жаңа дайын өндірістік алаңдарға ие болды, олар дағдарыс кезінде бірден істерін «дөңгелектетіп», ел бюджетіне салық түрінде 17 млрд теңге төледі», - деп бөлісті ҚДБ Басқарма Төрағасы Абай Сарқұлов.
Іске қосылған кәсіпорындардың арасында Ақмола облысында 50 МВт-қа есептелген «Астана EXPO – 2017» жел электр станциясы сияқты энергетикалық объектілер, өнеркәсіптік қуаттар – Hyundai жеңіл автомобильдерін шығаратын зауыт, қайта өңдеу өндірістері – Ақмола облысында бройлерлерді өсіру бойынша құс фабрикасының екінші кезегі, сондай-ақ қызмет көрсету саласындағы объектілер – Маңғыстау облысындағы «Aktau Resort Hotel» көпфункционалды қонақ үй-туристік кешенінің бірінші кезегі бар. Соңғысы қазақстандық және түрік бизнесі өкілдерінің бірлескен жобасы болып табылады, ол 2020 жылғы тамызда пайдалануға берілді. Жобаның жалпы құны 68,4 млрд теңгені құрады, бұл ретте ҚДБ-ның қатысу үлесі 42 млрд теңгеге тең, қалған 26,4 млрд теңге көлеміндегі қаражат – қарыз алушының меншікті қаражаты.
«Біздің Түркиядағы әріптестеріміздің туризм саласындағы жобаларды жүзеге асыруда тәжірибесі мен біліктіліктерінің жоғары болуы заңдылық. Қазіргі уақытта Даму Банкінің қоржынында осындай тағы бір бірлескен жоба бар – бұл Түркістан облысындағы көпфункционалды «Керуен-Сарай» туристік кешенінің құрылысы. Біз оның 2021 жылы іске қосылуын асыға күтеміз», - деп атап өтті Банк басшысы Абай Сарқұлов.
ҚДБ өкілдерінің айтуынша, ол туристерге Түркістан тарихымен, Қазақстанның мәдениетімен, тарихи тұлғалармен және ұлттық спортпен жақынырақ танысуға мүмкіндік беретін өңірдегі ең ауқымды жобаға айналмақ. Жобаның жалпы құны – 87 млрд теңге, бұл ретте ҚДБ қарызының көлемі 20 жыл мерзімге 40 млрд теңгені, ал қарыз алушының меншікті қатысу үлесі – 47 млрд теңгені құрады. Банктің қаражаты жабдықтарды сатып алуға, сондай-ақ құрылыс-монтаждау жұмыстарына бағытталған. Мәміле Түркістан облысының әлеуметтік-экономикалық дамуының 2024 жылға дейінгі кешенді жоспары аясында жүзеге асырылды.
Бүгінгі күні Банктің қаржылық қолдау құралдарының толық тізімі 9 бағыттан тұрады: инвестициялық жобаларды орташа және ұзақ мерзімді кредиттеу, экспорттық (экспорт алдындағы) операцияларды кредиттеу, айналым қаражатын толықтыру мақсатында инвестициялық жоба шеңберінде ағымдағы қызметті кредиттеу, лизингтік мәмілелерді қаржыландыру, ел экономикасын кредиттеуді ынталандыру мақсатында банктерді қаржыландыру, бірлесіп қаржыландыру/синдикатталған қаржыландыру, облигациялық қарыз арқылы қаржыландыру, мезониндік қаржыландыру және басқалар. Әр құралдың әртүрлі шарттары, сипаттамалары және қаржыландыру лимиттері бар. Атап айтқанда, Даму банкінің инвестициялық жобаны қаржыландыруының ең төменгі сомасы 7 (жеті) миллиард теңгеге баламалы мөлшерде белгіленеді, бұл ретте тамақ өнімдері мен сусындар өндірісі саласында жүзеге асырылатын инвестициялық жобаны қаржыландырудың ең төменгі сомасы 3 (үш) миллиард теңгеге баламалы мөлшерде, экспорттық (экспорт алдындағы) операцияны қаржыландыру кезінде 1 (бір) миллиард теңгеге баламалы мөлшерде белгіленеді. Банк қызметтері туралы толығырақ ҚДБ сайтынан https://www.kdb.kz/services/ сілтемесі бойынша танысуға болады.
«ҚДБ-да кредит беру шарттары икемді, бұл біздің айрықша ерекшелігіміз. Мысалы, кепілзат ретінде жобаның бизнес-жоспарына немесе ТЭН-іне сәйкес болашақта түсетін мүлік қарастырылуы мүмкін. Сонымен қатар, өтінімдерді қарау рәсімі автоматтандырылған және оңтайландырылған: барынша қысқа мерзімде онлайн жүзеге асырылады және 3 кезеңге бөлінген, бұл Банк клиенттеріне өз бизнес-жоспарларының кемшіліктерін ерте сатыда көруге және фронт-офис өкілдерімен барлық мәліметтерді талқылауға мүмкіндік береді. Осының барлығы Банкке біз ұсынатын қызметтердің сапасы мен жылдамдығын жоғары деңгейде сақтауға мүмкіндік береді», - деп атап өтті Абай Сарқұлов.
Басқарудың автоматтандырылған жүйесін енгізу шеңберінде Банк негізгі қызметтің бизнес-процестерінің толық реинжинирингін жүргізді, клиенттермен коммуникациялардың сыртқы интерфейсін - CRM (Client Relation Management) әзірледі және енгізді. Банктің әлеуетті клиенттеріне ыңғайлы болу үшін CRM-жүйесі құжаттарды қабылдау, электрондық келісімдерге қол қою, сондай-ақ өтінімді қараудың әрбір кезеңінде хабарлау процесін цифрландыруға мүмкіндік берді.
Бұл қалай жұмыс істейді? CRM-жүйесі Банктің https://my.kdb.kz/login сайтында қолжетімді, мұнда әрекет етуші және әлеуетті клиенттер ЭЦҚ көмегімен жүйеге қосылып, қарыз тартуға құжаттар бере алады, өз өтінімінің мәртебесін бақылау және тағы басқа мүмкіндіктер қарастырылған. CRM арқылы алынған құжаттар автоматты түрде өңдеу үшін BPM-ге (Business Process Management) жіберіледі. Құжаттарды тапсырғаннан кейін клиент CRM арқылы өтінімін қарау мәртебесін қадағалай алады және бүкіл мәміле процесін жүзеге асыру мүмкіндігіне ие болады.
ҚДБ-ның IT-жаңғыртуы коронавирустық инфекцияның қарқынды таралуының теріс салдарын барынша азайтуға мүмкіндік берді және кейіннен 2020 жылдың басында әзірленген дағдарысқа қарсы ауқымды жоспардың бір бөлігіне айналды. Осы жоспар шеңберінде ҚДБ командасы кредиттік портфельді талдап, әрбір жоба мен қарыз алушы бойынша стресс-тесттер жүргізді. Даму банкінің қызметкерлері осы күнге дейін туындаған проблемаларға мониторинг жүргізетінін атап өту қажет.
Даму банкінің стратегиялық жоспарларына сәйкес, 2021 жылы синдикатталған қаржыландырудың жаңа құралын енгізу, сондай-ақ 820 млрд теңгеге дейінгі сомаға жобаларды қарау және тиісінше 460,8 млрд теңгеге қарыз беру жоспарланған. ҚДБ ағымдағы жылы тағы 10 өндірісті пайдалануға береді және жаңғыртады деп күтілуде.
