2020 жылы қой етінің экспортын Ақтөбе, Павлодар, Жамбыл, Түркістан және Батыс Қазақстан облыстары қамтамасыз етті. Жас және тоңазытылған ет негізінен Жамбыл және Түркістан облыстарынан экспортталды.
Шошқа етінің экспорты өзгерген жоқ. 2020 жылы, 2019 жылдағыдай, Қазақстаннан басқа елдерге 1,4 млн долларға жуық өнім жеткізілді. 2020 жылы біздің елден шошқа етін жеткізу Арменияға (1,1 миллион доллардан астам сомаға) және Ресейге (0,3 миллион доллар) жеткізілді. 2019 жылы бұл елдер шошқа етін экспорттау бойынша Қазақстанның серіктестері болды. Соңғы екі жылда шошқа етін шетелге негізгі жеткізуші Ақтөбе облысы болды.
Сиыр етінің экспорты өсті
Қой еті мен шошқа етіне қарағанда, Қазақстаннан сиыр етінің экспорты бір жылда 34,8% - ға өсті. Егер 2019 жылы Қазақстаннан 23,3 млн долларға, 2020 жылы 31,4 млн доллардан астам ет экспортталды. Сиыр етін экспорттау бойынша топ-3 елдің қатарына Өзбекстан, Ресей және Қытай кірді, онда қазақстандық өндірушілер 30,4 млн доллардан астам сомаға өнім жеткізді – бұл елден әкетілетін сиыр етінің 97% - ы. Қазақстаннан ет жеткізу бойынша елдер тобына Беларусь және Қырғызстан кірді. Сиыр етінің экспортын қамтамасыз ететін Қазақстанның топ-3 өңірі: Түркістан, Ақмола және Ақтөбе облыстары.
Жылқы етіне келетін болсақ, 2019 жылы экспорт тіркелген жоқ. Ал 2020 жылы сыртқы нарықтарға барлығы 100 мың доллардан астам жылқы еті шығарылды. Өткен жылы Қазақстаннан жылқы етінің негізгі тұтынушысы Ресей болды.
Ақпаратты қайдан алуға болады?
Барлық келтірілген деректер Қазақстанның Даму банкінің мамандары әзірлеген «Қазақстан Республикасының сыртқы саудасына шолу» талдамалық порталында жарияланған. Порталдағы ақпарат ҚР СЖРА Ұлттық статистика бюросы мен ҚР ҚМ Мемлекеттік кірістер комитетінің сайтынан алынған. Енді бір жерден сыртқы сауда айналымы туралы неғұрлым егжей-тегжейлі және жиынтық ақпарат алуға болады: экспорт пен импорт туралы жедел деректер, қандай өңірлер белгілі бір өнімнің экспорттық ағынын қамтамасыз етеді және қандай елдерге. Бұл пандемия кезінде жаңа өткізу нарықтарын немесе даму үшін жаңа тауашалар мен өсу нүктелерін іздеуге мәжбүр қазақстандық кәсіпорындар үшін қызықты болуы мүмкін. Мысалы, «Экспорт» - «Өңірлер бойынша экспорт» бөлімінде өнімнің белгілі бір түрін таңдап, интерактивті картадан өнімнің қандай көлемде экспортталатынын және экспорттың жалпы көлеміндегі осы аймақтың үлесін көруге болады. Ақпарат инвесторлар үшін де пайдалы болуы мүмкін: олар импортты талдау арқылы қандай да бір бағыттың қай аймақта дамығанын түсіне алады.
«Сауда серіктестері» санатында («Экспорт» және «Импорт» бөлімдерінде бар) 6 белгі деңгейінде СЭҚ ТН белгілі бір коды бар тауарлар ұсынылған. Мұнда сіз соңғы 8 жылдағы таңдалған өнімді экспорттау немесе импорттау динамикасымен интерактивті диаграмманы көре аласыз. Осылайша, Қазақстанның негізгі сауда серіктестерімен немесе алыс шетелдермен тауарларды жеткізу көлемінің қалай өзгергенін байқауға болады. Осыған ұқсас динамиканы өңірлік бөліністе – тізімнен Қазақстанның нақты өңірін таңдап көруге болады. Бұл ақпарат бизнес пен инвесторларға белгілі бір тауарға сұраныс қай елде өсетінін немесе төмендегенін талдауға көмектеседі.
ҚР Президенті жанындағы Мемлекеттік басқару академиясының профессоры Серік Жұмабаевтың айтуынша, ҚДБ аналитикалық порталы барлық ниет білдірушілерге ашық деректерді пайдалануға мүмкіндік береді. «Портал-бұл деректердің ашықтығы қағидатын іске асыруға мүмкіндік беретін құрал. Біріншіден, барлық аналитикалық ақпарат ақысыз, 24/7. Екіншіден, файлдарды жүктеу үшін ешқандай бағдарлама қажет емес, деректер экранда ақпараттық панельдер түрінде көрсетіледі. Сонымен қатар, порталдағы барлық ақпарат дұрыс, өйткені олар Ұлттық статистика бюросы мен мемлекеттік кірістер комитетінің порталдарындағы жарияланымдардан жүктеледі, яғни барлық сандар сенімді», - дейді сұхбаттасушы.
Ол порталда сапалы деректер орналастырылғанын атап өтті. Олардың көмегімен ақпаратты әртүрлі бұрыштарда, бөлімдерде және тіпті динамикада тез талдауға болады. «Талдау жасау үшін маған әр файлды жүктеп, сандарды салыстырудың қажеті жоқ. Егер сіз 5-10 жылдағы көрсеткіштерді бақылауыңыз керек болса, бұл процесс әсіресе күрделі және уақытты қажет етеді. Ал ҚДБ порталының көмегімен толассыз аналитика визуалданады, оның негізінде басқарушылық шешімдер қабылдауға, болжамдар жасауға болады», - деп санайды Серік Жұмабаев.
Сұхбаттасушы порталды өзінің докторанттары мен магистранттарына пайдалануды ұсынатынын айтты. «Қазір Қазақстанда импортты алмастыру мәселесі өткір тұр. Сондықтан порталдың деректері жаңа нарықтарға шығуды жоспарлап отырған кәсіпкерлерге пайдалы болады деп сенемін, ол үшін белгілі бір тауарлар үшін импорт пен экспорт деректерін зерделеу қажет. Осылайша, портал ақпаратының көмегімен бизнес нақты тауарлар бойынша елдің импортты алмастыруының ішкі резервтерін зерттей алады», - деп атап өтті Серік Жұмабаев.
Жақында порталда «ҚР өңірлері бойынша экономикалық күрделілік индексі» және «Қазақстан Республикасының экспорттаушылары» атты жаңа бөлімдер пайда болды.
Экономикалық күрделілік индексі (ECI) аймақтардың немесе елдердің экспорттық қоржынын әртараптандыру дәрежесін анықтау үшін қолданылады. Күрделі технологияларды қолдана отырып, ноу-хаудың кең спектрі бар аймақтар әр түрлі күрделі өнімдер шығара алады. Аймақтың ECI мәні неғұрлым жоғары болса, аймақтағы салыстырмалы түрде күрделі тауарлар өндірісін дамыту ықтималдығы соғұрлым жоғары болады.
Еуразиялық даму банкінде (ЕАДБ) Қазақстанның Даму Банкі әзірлеген сыртқы сауда порталы – ыңғайлы және қарапайым интерактивті құрал деп есептейді. «Егер Қазақстанның сыртқы сауда операцияларын әр түрлі бөлімдерде (ел өңірлері, тауар топтары, сауда серіктестері, серпінде) жедел талдау қажет болса, онда бұл ресурс басым болып табылады. Портал статистиканы жинауға және өңдеуге уақытты айтарлықтай үнемдейді-бұл оның басты артықшылықтарының бірі», - деп түсіндірді ЕАДБ интеграциялық зерттеулер орталығының жетекшісі Тарас Цукарев.
«ҚР өңірлері бойынша экономикалық күрделілік индексі» бөлімі екі функцияны көздейді. Біріншіден, Қазақстанның өңірлерін 2013 жылдан бергі динамикадағы жылдар бойынша ECI индексі бойынша талдауға болады. Осы ақпараттың көмегімен технологияларды дамытуға, экономиканы әртараптандыруға және экспортқа қай аймақта көбірек көңіл бөлу керектігін түсінуге болады. Екіншіден, жаһандық бәсекелестік артықшылығы бар тауарлар бойынша өңірлерді талдауға болады (RCA>1 индексімен).
«ҚР өңірлері бойынша экономикалық күрделілік индексі» бөлімі екі функцияны көздейді. Біріншіден, Қазақстанның өңірлерін 2013 жылдан бергі динамикадағы жылдар бойынша ECI индексі бойынша талдауға болады. Осы ақпараттың көмегімен технологияларды дамытуға, экономиканы әртараптандыруға және экспортқа қай аймақта көбірек көңіл бөлу керектігін түсінуге болады. Екіншіден, жаһандық бәсекелестік артықшылығы бар тауарлар бойынша өңірлерді талдауға болады (RCA>1 индексімен).
Ranking.kz компаниялар тобында ҚДБ талдамалық порталы пайдалануда ыңғайлы екенін атап көрсетеді. «Бұл ресурстың артықшылығы-визуализация және деректерді шоғырландыру. Сонымен қатар, ол динамика бойынша есептелген деректерді ұсынады. Сайттың көмегімен Қазақстанның сыртқы сауда жағдайымен толық танысуға болады. Порталдағы ақпарат бизнес өкілдері, студенттер және жалпы қазақстандықтар үшін пайдалы болуы мүмкін», - деп атап өтті Ranking.kz компаниялар тобының жетекші талдаушысы Саадин Дурсунов.
Қазақстанның Даму Банкі болашақта порталдың функционалын кеңейту және халықаралық сауда статистикасының базасын қосу жоспарланып отырғанын түсіндірді. Ол әлемнің түрлі елдеріне түрлі өнімдердің импорты мен экспорты туралы ақпарат алуға мүмкіндік береді.
Талдау порталы ҚДБ-ның ресми сайтында үш тілде орналасқан. Ондағы статистикалық деректер ҚР Ұлттық статистика бюросы мен ҚР ҚМ Мемлекеттік кірістер комитетінің сауда бойынша ресми статистикасының жаңартылуына қарай автоматты түрде өзектендіріледі.
